Renesans – epoka, w której Polacy nadają swojemu językowi rangę języka literackiego. Stało się to możliwe dzięki rozwojowi humanizmu i reformacji, która zyskała w XVI wieku swoich licznych zwolenników, przyczyniając się niebagatelnie do rozpowszechnienia polszczyzny w piśmiennictwie. W rozwoju polskiego renesansu można wyodrębnić cztery fazy. Protorenesans, sięgający 1470 roku (przyjazd do Polski humanisty włoskiego Filippa Buonaccorsiego, zwanego Kallimachem), a wygasający w latach 1510–1512, kiedy na polskim gruncie zaczynają kiełkować idee humanistyczne. Następnie wczesny renesans, rodzący się w latach 1510–1512 (debiuty poetyckie Jana Dantyszka i Andrzeja Krzyckiego), a przeżywający schyłek w roku 1543, kiedy to nowo przyjęta kultura humanistyczna zaczyna się rozprzestrzeniać w dziełach takich polskich poetów (piszących jeszcze po łacinie), jak Jan Dantyszek, Andrzej Krzycki czy Klemens Janicki. Literatura powstająca w języku polskim jest wówczas pod względem formy i treści nośnikiem tradycji średniowiecznej. Faza trzecia to renesans dojrzały, rozwijający się między rokiem 1543 (śmierć Janickiego i pierwsze ważne publikacje Mikołaja Reja i Andrzeja Frycza Modrzewskiego) a 1584. Najważniejszymi postaciami tej fazy stali się tacy twórcy, jak: Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, pisarz polityczny Andrzej Frycz Modrzewski oraz Łukasz Górnicki, autor Dworzanina polskiego, najwybitniejszego prozatorskiego dzieła w dorobku polskiego renesansu. Ostatnią fazę wyznacza późny renesans, trwający od 1584 (śmierć Kochanowskiego) do 1629 roku (śmierć Szymona Szymonowica) i stanowiący swoisty okres przejściowy, w którym obok typowo renesansowej twórczości Szymona Szymonowica i Sebastiana Klonowica pojawia się już nowa wrażliwość i nowa sztuka – manieryzm i barok.

Patrz rozdział II