Pieśni – wydane w 1586 roku, po śmierci Jana Kochanowskiego, mają swój pierwowzór w Pieśniach (Carmina) Horacego i można je podzielić na cztery grupy. Pierwsza to liryka miłosna, której motywy i koncepty ugruntowały się w tradycji starożytnej oraz w twórczości Petrarki i jego naśladowców. Drugą stanowi liryka biesiadna, dla której źródłem inspiracji była twórczość Anakreonta i Epikura. Trzecia to liryka obywatelska, nakłaniająca do służby ojczyźnie. Czwartą i ostatnią jest poezja refleksyjno-filozoficzna, próbująca znaleźć odpowiedź na pytanie „jak żyć?”. Zbiór Pieśni wieńczy adaptacja ody Horacego (II, 20), w której przedstawiono unieśmiertelniającą metamorfozę poety w łabędzia, co można uznać za wyraz wyjątkowej samoświadomości artystycznej poety. Na końcu zbioru znalazł się niewielki poemat Pieśń świętojańska o Sobótce, opisujący pradawny rytuał o pogańskiej proweniencji praktykowany nocą w wigilię Świętego Jana. Polegał on na tańcu, śpiewie i rozpalaniu ognisk. Miejscem tych praktyk był Czarnolas, a ich bohaterkami stało się dwanaście dziewcząt opiewających taniec, śmiech, miłość oraz uroki wiejskiego życia. Poemat ten będzie głównym źródłem inspiracji dla poezji staropolskiej określanej jako ziemiańska.

Patrz rozdział II