Miłosz i tradycja

Miłosz i tradycja – twórczość Czesława Miłosza określa się czasem mianem klasycznej, wskazując na zamiłowanie poety do form ugruntowanych w tradycji, zarówno ogólnoeuropejskiej (na przykład sonet, poemat, psalm), jak i rodzimych (na przykład piosenka, mająca źródła – formalne i stylistyczne – w twórczości ludowej). Wiersz Który skrzywdziłeś… jest dobrym przykładem sposobów czerpania przez Miłosza z tradycji: gatunek zostaje poddany modyfikacji (w warstwie metrycznej), silnym rysem stylistycznym jest zaś archaizacja leksykalna i gramatyczna. Wszystko to – podobnie jak często pojawiające się w twórczości tego poety cytaty, kryptocytaty i aluzje literackie – służy, jak stwierdzał sam Miłosz, uwrażliwieniu czytelnika na daną tradycję, sprowokowaniu czytającego do namysłu, czy jest ona nadal żywa w danej sytuacji historycznej i egzystencjalnej. Na tle całego dorobku Miłosza wyróżniają się hybrydyczne utwory łączące w sobie cechy gatunkowe poematu filozoficznego, gawędy i eseju historycznego (na przykład Traktat poetycki). Miłosz chętnie wyzyskiwał także klasyczne gatunki poetyckie kojarzone z wysoką poezją refleksyjną, jak choćby list poetycki (na przykład Do Jonathana Swifta) oraz rzadko występujące w polskiej tradycji literackiej gatunki z pogranicza prozy i poezji, na przykład wczesnonowożytne traktaty na tematy religijne (Traktat teologiczny) (Fiut, 1985–2011; Kwiatkowski, 1985–2011; Łapiński, 2015).

Patrz rozdział XXIII