Piastowie i Jagiellonowie – początki pierwszej polskiej dynastii panującej spowija legenda. Jej protoplastą, jak podaje kronikarz Gall, a za nim Wincenty Kadłubek, miał być Piast Kołodziej, ubogi oracz spod Gniezna. Za pierwszą postać historyczną rodu uznaje się Mieszka I, który jednak – wbrew szkolnej tradycji – nigdy nie był królem. Koronowano dopiero jego syna, Bolesława I Chrobrego. Ostatni przedstawiciel Piastów, Kazimierz III Wielki, zmarł bezdzietnie. Ciągłość panowania w Królestwie Polskim zapewniła Jadwiga, córka jego siostry oraz Ludwika Andegaweńskiego. Dynastia jagiellońska bierze swą nazwę i początek od Władysława II Jagiełły, małżonka Jadwigi. Jagiellonowie zasiadali na polskim tronie aż do 1572 roku, a więc do śmierci Zygmunta Augusta, to oni doprowadzili do zawarcia unii polsko-litewskiej, tzw. lubelskiej, w 1569 roku. Poza krótkim epizodem podziału tytułu króla Polski i Wielkiego Księcia Litewskiego między dwóch synów Kazimierza Jagiellończyka (Jana Olbrachta i Aleksandra), władcy polsko-litewskiego organizmu państwowego przysługiwały zawsze oba tytuły. W okresie największego rozkwitu dynastii, na przełomie XV i XVI wieku, Jagiellonowie panowali nad większością państw Europy Środkowej: w Królestwie Polskim, w Wielkim Księstwie Litewskim, w Królestwie Czeskim i Węgierskim. W związku z tym określenie „Europa Jagiellońska”, niezależnie od różnic regionalnych, wyraża pewną wspólnotę kulturową i ład polityczny, który pozostawił niezatarty ślad w kulturze Europy Środkowo-Wschodniej u progu nowożytności.